PARAFIA EWANGELICKO AUGSBURSKA W KATOWICACH SZOPIENICACH

Ogólne informacje

Szopienice – górnośląska miejscowość położona nad rzeką Rawą – swoimi początkami sięga końca XIII wieku. Pierwsze pisane wzmianki o Szopienicach znajdujemy w dokumentach z 1360 roku. Miejscowość została zniszczona w czasie wojen husyckich (1430) i przez XV i XVI wiek nie była zamieszkana. Dopiero w latach 70-tych XVI wieku we wsi ponownie pojawili się pierwsi osadnicy. W czasach Reformacji Szopienice były własnością mysłowickiej rodziny Salamanów, która była spokrewniona z krakowskim arcybiskupem i nie dopuściła do szerzenia się haseł reformacyjnych na terenie swych posiadłości (Mysłowice i okoliczne miejscowości). Ówczesne Szopienice były małą osadą rolniczą (1784 – 79 osób), której mieszkańcy zajmowali się pracą na roli, ścinaniem okolicznych lasów i hodowlą.

Sąsiednia miejscowość – Roździeń – w dokumentach po raz pierwszy pojawia się również w 1360 roku, a w czasach Reformacji należy także do rodziny Salamanów.

W roku 1546 nad Rawą powstaje tu jedna z pierwszych w okolicy kuźnia. Jej kolejnymi właścicielami i pracownikami byli w większości protestantami (Jakub Brusiek, Walenty Roździeński, mistrz Zygmunt, robotnik Marchwiany). Przy kuźnicy rodziny Brusków istniała kaplica ewangelicka, a przynależność środowiska roździeńskich kuźników – hutników do obozu protestanckiego jest poświadczona m.in. w protokołach wizytacyjnych diecezji krakowskiej z listopada 1598 roku.

Najsłynniejszy kuźnikiem był ewangelik, Walenty Roździeński, śląski hutnik i pisarz znany z wydanego w Krakowie w 1612 roku dzieła pod tytułem „Oficcina ferraria ábo hutá i wárstát z kuźniámi szláchetnego dziełá żeláznego„. Ten kuźniczy poemat został dedykowany Andrzejowi Kochcickiemu, panu na Lublińcu, gorliwemu protestantowi. Walenty Roździeński, pilny czytelnik Pisma Świętego, swoje cytaty biblijne oparł na ewangelickiej postylli górniczej z 1562 roku „Sarepta” Ks. Jana Mathesiusa (przyjaciela Marcina Lutra). Sam Roździeński musiał opuścić swoją kuźnicę w 1595 roku na skutek konfliktu z właścicielką kuźni i całej okolicy, Katarzyną Salamon.

Spokojne życie Szopienic i Roździenia zmieniło się wraz z rozwojem przemysłu na Górnym Śląsku. W roku 1834 powstaje tutaj pierwsza huta cynku „Wilhelmina”, a po niej pojawiają się kopalnie węgla kamiennego i kolejne huty. Wiek XIX i początki XX to czas integracji Szopienic z Roździeniem, która doprowadziła w roku 1934 do połączenia obu miejscowości w jedną gminę miejską.

Rozwój przemysłu na Górnym Śląsku spowodował gwałtowny napływ ludności, wśród której byli i ewangelicy. W 1857 roku w Roździeniu powstała pierwsza 4-klasowa szkoła ewangelicka, która po czasie rozszerzyła liczbę klas do siedmiu i otrzymała nową siedzibę (dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 55).

W roku 1885 dla ewangelików z terenu Roździenia i Szopienic utworzono filiał należący administracyjnie do Parafii Ewangelickiej w Mysłowicach. Mysłowicki proboszcz – Ks. Wilhelm Zahn – na początku raz w miesiącu przyjeżdżał do wynajętej sali w budynku przy ulicy Oświęcimskiej, a później już co dwa tygodnie pojawiał się w budynku szkoły i tam odprawiał ewangelickie nabożeństwa. W niedziele, w które nie odbywały się nabożeństwa w Szopienicach, miejscowi parafianie udawali się do swego macierzystego kościoła w Mysłowicach. Tam też odbywały się trwające dwa lata lekcje nauki konfirmacyjnej. Odległość między Mysłowicami a Szopienicami pokonywano wtedy w większości piechotą, bowiem wówczas nie istniały żadne regularne połączenia komunikacyjne między tymi miejscowościami (tramwaj zaczął kursować od 1898 roku).

Wzrastająca z roku na rok liczba ewangelików pozwoliła w roku 1899 na podjęcie trudu budowy kościoła w Szopienicach. Budowę kościoła rozpoczęto faktycznie w Roździeniu (tuż przy granicy z Szopienicami), a sama później powstała parafia nosiła nazwę „Parafia Ewangelicka w Roździeniu”. Dopiero w 1934 roku po wchłonięciu Roździenia przez Szopienice powstała nazwa dzisiejszej parafii.

Budową kościoła kierował Ernst Prittwitz und Gaffron, urzędnik hutniczy, który był jednym z inicjatorów budowy kościoła, a następnie troszczył się gorliwie o kwestowanie na rzecz budowy i osobiście nadzorował jej przebieg. Po dwóch latach budowy, dnia 6 marca 1901 roku odbyła się uroczystość poświęcenia nowego kościoła. Powstały w neogotyckim stylu kościół otrzymał imię „Zbawiciela„.

Poświęcenia dokonał Radca Konsystorza Ks. dr Erdmann z Wrocławia i superintendent Ks. Koelling z Pszczyny. Kazanie w języku polskim wygłosił wówczas Ks. Wilhelm Zahn, proboszcz z Mysłowic. W 1902 roku opiekę duszpasterską nad mysłowicką parafią, jak i jej szopienickim filiałem przejął Ks. Alfred Stohrer. Za jego kadencji dalszy rozwój Szopienic umożliwił podjęcie w 1905 roku decyzji o usamodzielnieniu się filiału w niezależną parafię. W uroczystości pożegnania odchodzącego na emeryturę Ks. Dorna wziął m. in. udział proboszcz rzymskokatolickiej parafii św. Jadwigi w Szopienicach, Ks. Zientek.

I wojna światowa spowodowała znaczne straty w liczbie zborowników, których stan zmniejszył się o około 40 %. W latach międzywojennych administracyjnie parafia należała do Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Polskim Górnym Śląsku. Jej proboszczami byli wtedy: Ks. Johann Dierich (1917-1925), Ks. dr Rudolf Bechtloff (1925 – 1938). W latach 1938 – 1939 duszpasterzem parafii był Ks. Ryszard Horn, a w czasie II wojny światowej proboszczem był Ks. Myśliwczyk (1939-1945).

II wojna światowa doprowadziła do jeszcze większych strat liczebnych. Przez pół roku w szopienickim kościele nie odbywały się w ogóle nabożeństwa. Do 1947 roku nabożeństwa odbywały się nieregularnie, a opiekę duszpasterską w parafii sprawowali wówczas Ks. Edward Dietz i Ks. Leopold Raabe. Stałego administratora parafia otrzymała w 1947 roku, a został nim Ks. Gustaw Gersteinstein. Po jego przyjściu do Szopienic parafia powoli zaczęła budzić się do życia. 14 kwietnia 1951 roku uroczyście obchodzono 50-tą rocznicę poświęcenia kościoła. W nabożeństwie udział wziął Biskup Kościoła Ks. Jan Szeruda, seniorowie diecezji katowickiej, cieszyńskiej i wrocławskiej. W 1952 roku proboszczem parafii został wybrany Ks. Emil Kowala, który pracował w Szopienicach do roku 1961. W roku 1960 miasto Szopienice utraciło swą samodzielność i stało się dzielnicą Katowic. W ten sposób w Katowicach istnieją dwie parafie ewangelickie – „Zmartwychwstania Pańskiego” przy ulicy Warszawskiej 18 i „Zbawiciela” przy ulicy Bpa H. Bednorza 20.

Następcą Ks. Kowali został Ks. Karol Bauman, który do dnia 1997 r. był proboszczem parafii w Szopienicach i administratorem sąsiednich parafii w Sosnowcu, Mysłowicach i Hołdunowie. Od roku 1952 tworzą one tzw. parafialny ośrodek szopienicki, w którym istnieje wspólny chór kościelny (z siedzibą w Mysłowicach), odbywają się wspólne uroczystości kościelne, spotkania młodzieżowe, ewangelizacje, koncerty chórów, wyjazdy dzieci na kolonie. Od 1992 roku w ośrodku tym pracował również jako wikariusz parafii w Szopienicach, Ks. Adam Malina. Od 1997 r. po przejściu ks. K. Baumana na emeryturę, ks. A. Malina jest administratorem wszystkich czterech parafii.

Do połowy lat pięćdziesiątych w Szopienicach działał oddzielny chór kościelny. W późniejszym czasie jego członkowie zasilili chór w Mysłowicach. W latach powojennych szopienicki kościół trzykrotnie był gospodarzem diecezjalnego zjazdu chórów – w 1964, 1975 i 2005 roku. W roku 1987 wspólnym wysiłkiem członków parafii dokonano wymiany wewnętrznego wystroju kościoła. Ściany kościoła zostały pomalowane białą farbą. Ławki, ołtarz, ambona i inne elementy otrzymały ciemnobrązowy kolor. Przed malowaniem kościół posiadał wielobarwny wystrój, co było typowe dla śląskich kościołów powstających na początku XX wieku. Ta „klasyczność” wystroju została wykorzystana m. in. w śląskich filmach Kazimierza Kutza, który niektóre epizody odbywające się w kościołach kręcił w szopienickim kościele ewangelickim.