Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej

Ogólne informacje

Historia Muzeum

Idea utworzenia Muzeum w Łukowie powstała już po odzyskaniu niepodległości Polski w 1918 roku. Pierwszy projekt muzeum powstał w 1920 roku, kiedy to grupa światłych obywateli miasta wystąpiła z pismem do ówczesnej Rady Miasta w sprawie zorganizowania muzeum. Na siedzibę tej placówki zaproponowano budynek byłej cerkwi. Koszt adaptacji cerkwi do celów muzealnych przekroczył możliwości finansowe Rady Miejskiej i inicjatywa przepadła. Po raz drugi propozycje utworzenia muzeum ponowił Stanisław Samulik na łamach „Gazety Łukowskiej” w 1924 roku. W 1925 roku w tej samej gazecie Jan Stanisław Majewski zaapelował do mieszkańców Łukowa „Muzeum! Chciałbym najlepiej, najsilniej określić wartość takiej placówki, lecz nie będę się silił gdyż nie zdołam. To zresztą ocenić i zrozumieć może tylko naprawdę ten, kto rzeczywiście kocha bezgranicznie Swoją Ziemię, kraj ojczysty, własny naród, jego życie, obyczaje, kto kocha to wszystko, co go otacza od kolebki, aż do śmierci. Ocenić należycie wartość muzeum może ten tylko, kto chce poznać każdy zakątek kraju, wytwór pracy ludzkiej, bogactwo otaczającej go przyrody”.

Oddźwiękiem na ten artykuł było powstanie Tymczasowego Komitetu Organizacji Muzeum Ziemi Łukowskiej, utworzonego przez ludzi całym sercem oddanych tej idei. Niestety, mimo starań tego Komitetu muzeum nie udało się powołać do działalności. Nowe propozycje i starania o utworzenie muzeum pojawiły się w 1957 r. podjęte przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej. Na skutek uporczywych działań prezesa Towarzystwa dr Ryszarda Kaszubskiego i dyr. Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki Janiny Tryboń oraz całego Zarządu Towarzystwa, Powiatowa Rada Narodowa w Łukowie w dniu 28 maja 1959 r. podjęła Uchwałę Nr 5/59 w sprawie rozwoju kultury i budownictwa szkół czynami społecznymi w powiecie łukowskim.

Paragraf 4 tej Uchwały brzmi „Zlecić Prezydium Powiatowej Rady Narodowej wszczęcie prac wstępnych przy organizowaniu w Łukowie Muzeum Regionalnego Ziemi Łukowskiej z działami: przyrodniczym, archeologicznym, historycznym i sztuki” W listopadzie 1959 roku przyjechał przedstawiciel Muzeum Lubelskiego mgr Janusz Optołowicz na spotkanie z władzami powiatu. Ustalono zasady organizacji muzeum, uzyskanie statusu prawnego, a także zasady opieki i finansowania tej placówki. Dnia 3 grudnia 1959 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej podjęło Uchwałę Nr 225/59 następującej treści „Prezydium PPRN postanawia:

§1

Zorganizować z dniem 1 stycznia 1960 r. Muzeum Regionalne pod nazwą „Muzeum Ziemi Łukowskiej”, a w nim następujące działy: etnograficzny, archeologiczny, historyczny, dział sztuki, dział pamiątek H. Sienkiewicza.

§2

Na pomieszczenia muzeum przeznaczyć piętro budynku obecnego Szpitala Powiatowego przy ulicy Świerczewskiego.

§19

Do czasu przeniesienia szpitala do nowych budynków umieścić muzeum w lokalach zastępczych na terenie budowy nowego szpitala.”

Dnia 2 czerwca powołano Komisje Organizacyjną Muzeum. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej zleciło Komisji opracowanie planu pracy w porozumieniu z dyrekcją Muzeum Lubelskiego w Lublinie.

Od dnia 1 lipca 1960 roku zatrudniono pracownika muzeum Longina Kowalczyka i powierzono mu prace związane z organizowaniem muzeum, gromadzeniem zbiorów i kontaktowaniem się z dyrekcją i pracownikami merytorycznymi Muzeum Lubelskiego.

Do uzyskania przez Muzeum pomieszczeń po szpitalu nie doszło, ponieważ w międzyczasie ulokowano tam Liceum Pielęgniarstwa. Na skutek usilnych starań zarówno Ireny Iskrzyckiej – dyr. Muzeum Lubelskiego jak i kierownika Muzeum Regionalnego Longina Kowalczyka, w 1964 roku przydzielono dla potrzeb muzeum 4 pomieszczenia wymagające poważnego remontu w budynku byłego Konwiktu Szaniawskich po siedzibie Sądu Powiatowego przy ulicy Piłsudskiego 19 (wówczas ul. Świerczewskiego). Po remoncie sal w dniu 7 marca 1967 r. nastąpiło oficjalne otwarcie we własnym lokalu ekspozycji dwóch wystaw: „Tkactwo Południowej Lubelszczyzny” i „Walki wyzwoleńcze na terenie Ziemi Łukowskiej”.

Wcześniej wystawy muzealne eksponowano w salach Powiatowego Domu Kultury, a eksponaty zakupione w terenie powiatu łukowskiego gromadzono w drewnianej oficynie znajdującej się na posesji p. Danuty z Lewoncewiczów Osypińskiej obok głównego gmachu obecnego muzeum.

W 1965 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej podjęło Uchwałę w sprawie utworzenia Muzeum H. Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej w dworku, w którym urodził się wielki pisarz. Dwór ten był w stanie ruiny. Dzięki zainteresowaniom ówczesnych władz powiatowych, a szczególnie Romana Dajka – kierownika Wydz. Kultury, który włożył wiele wysiłku i starań w odbudowę tego obiektu. W drugiej połowie 1966 roku budynek oddano do użytku. Organizację Muzeum H. Sienkiewicza powierzono Muzeum Regionalnemu w Łukowie. W dniu 2 października 1966 roku nastąpiło uroczyste jego otwarcie. Do 1975 roku było oddziałem Muzeum w Łukowie.

Działalność merytoryczną muzeum podjęło w lipcu 1960 roku w oparciu o pomoc Muzeum Lubelskiego, koncentrując się na wyszukiwaniu, gromadzeniu i opracowywaniu eksponatów z zakresu kultury ludowej i historii oraz dokumentacji fotograficznej zabytków. Od 1975 roku rozszerzono zasięg oddziaływania muzeum w zakresie etnografii na teren mazowiecko – podlaski tj. byłego woj. siedleckiego. W zbiorach muzeum znajdują się eksponaty z dziedziny tradycyjnego tkactwa ludowego, narzędzia do obróbki lnu, narzędzia rolnicze z przełomu XIX/XX wieku, rzeźba, wycinanka, malarstwo sztalugowe profesjonalne i ludowe, amonity, eksponaty z zakresu historii oraz dokumentacja fotograficzna zabytków nieruchomych.

Po długotrwałym, gruntownym remoncie budynku rozpoczętym w 1985 roku, a zakończonym w listopadzie 1998 roku, muzeum dysponuje 8 salami wystawowymi i pomieszczeniami magazynowo – administracyjnymi o łącznej powierzchni 558 m2. Odrębny budynek parterowy o powierzchni 132 m2 zawiera magazyn i pomieszczenia gospodarcze.

Przeciągający się remont budynku uwarunkowany był brakiem środków finansowych. Wielokrotne przeprowadzki do lokali zastępczych, nieodpowiadających warunkom przechowywania eksponatów oraz braki finansowe w okresie remontu budynku nie sprzyjały systematycznym uzupełnianiu zbiorów. Działalność wystawiennicza w okresie remontu kontynuowana była poza siedziba muzeum. Ekspozycje realizowano w lokalach ośrodków kultury, bibliotek, szkół oraz muzeach w Siedlcach i Białej Podlaskiej. Działalność Muzeum określona jest statutem, który szczegółowo wytycza zadania. Rozszerzając omówienie działalności statutowej należy wspomnieć o wykreowanym przez Muzeum Łukowskim Ośrodku Rzeźby Ludowej, którego działalność datuje się na 1965 r.

Powstanie Łukowskiego Ośrodka Rzeźby Ludowej jest fenomenem w skali krajowej, ponieważ rzeźba ludowa na tym terenie jest zupełnie nową dziedziną działalności artystycznej niemającej żadnych pierwowzorów, a jej charakter kształtował się w ciągu zaledwie kilkunastu lat od chwili jego powstania.

Prekursorem działalności twórczej jest Marian Adamski, który zaczął rzeźbić pod wpływem kuzyna Henryka Wierzchowskiego, uzdolnionego rzeźbiarza z ośrodka sierpeckiego. Idąc śladami M. Adamskiego zaczęli rzeźbić jego sąsiedzi i kuzyni. Organizowane przez Muzeum konkursy i wystawy były zachętą do uprawiania tej dziedziny sztuki. Cechy charakterystyczne dla rzeźby tego ośrodka to: prostota i lapidarność ujęcia tematu, swoboda ekspresji, śmiałość rozwiązań i bogactwo kolorystyczne. Poprzez konkursy, wystawy, kiermasze sztuki ludowej, sława łukowskich rzeźbiarzy szybko zaczęła przekraczać granice lokalne i regionalne, a czołowe lokaty w konkursach regionalnych i ogólnopolskich oraz nagrody: Młodych im. St. Wyspiańskiego, Oskara Kolberga i dyplomy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego podnosiły ich prestiż twórczy.

Prace tych rzeźbiarzy cieszą się dużym powodzeniem wśród kolekcjonerów krajowych i zagranicznych oraz wzbogacają zbiory wielu muzeów. Oprócz wystaw regionalnych i krajowych, rzeźby twórców Łukowskiego Ośrodka Rzeźbiarskiego były prezentowane na wystawach we Włoszech, Szwajcarii, Niemczech, Czechach, Kanadzie, w Stanach Zjednoczonych i Rosji.

Realizując program Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Ginące zawody” funkcjonują dwie „szkółki rzeźbiarskie” w Łukowie i w Woli Gułowskiej – prowadzone przez doświadczonych rzeźbiarzy, członków Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Tkactwo to dziedzina twórczości ludowej do niedawna jeszcze żywa, dziś jest już w zaniku. Tkactwo zawsze związane było z gospodarstwem domowym, ubiorem, czy dekoracją chłopskiej izby. Na Ziemi Łukowskiej występowały wszystkie techniki tkackie znane w tradycyjnym tkactwie ludowym. Do roku 1995 były ośrodki tkackie w Jarczówku i Goździe, gdzie kilkanaście tkaczek wykonywało tkaniny przeważnie dekoracyjne, częściowo na własny użytek, ale przede wszystkim na konkursy i wystawy. Na skutek podeszłego wieku i złego stanu zdrowia nie mogą kontynuować tej dziedziny twórczości. Młode kobiety nie mając motywacji powodowanej brakiem rynku zbytu nie kontynuują tej trudnej i wymagającej dużego wysiłku fizycznego, czasu oraz cierpliwości sztuki tkactwa.

Jedną z form działalności muzealnej jest udostępnianie studentom piszącym prace dyplomowe, licencjackie i magisterskie materiałów dotyczących kultury ludowej Wschodniego Mazowsza i Południowego Podlasia oraz historii Ziemi Łukowskiej. Z konsultacji korzystają również nauczyciele i uczniowie łukowskich szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych.

W roku 2009 Muzeum Regionalne w Łukowie realizowało zadanie „MUZEUM REGIONALNE - ŚWIADECTWO KULTURY LUDOWEJ REGIONU ŁUKOWSKIEGO „ wykorzystując na ten cel przyznaną dotację celową od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak również środki Starostwa Powiatowego w Łukowie.

W ramach zadania „wykonanie kostki brukowej, zagospodarowanie terenu wokół budynku” utwardzono kostką brukową podwórko Muzeum.

Ułożona kostka poza walorami estetycznymi , zwiększa funkcjonalność i zakres charakteru działalności Muzeum, poprzez rozszerzenie swojej oferty na takie działania jak: organizowanie przez placówkę zajęć plenerowych (wycinanka ,plener rzeźbiarski malarski), warsztatów z dziedziny ginących zawodów (garncarstwo, kowalstwo), koncertów kapel i zespołów ludowych, organizowania różnorakich pokazów (dawnego sprzętu rolniczego, militariów).

Utwardzenie placu kostką brukową umożliwia również bezpieczne parkowanie samochodów i autokarów dla zwiedzających placówkę, własny parking Muzeum w znacznym stopniu przyczyni się do jej rozwoju, biorą pod uwagę fakt iż znajduję się ona w centrum miasta gdzie są problemy z parkowaniem aut, do tej pory wycieczki przyjeżdżające autokarem parkowały w dużym oddaleniu od Muzeum, dzisiaj mają możliwość zaparkowania bezpośrednio na terenie Muzeum.

W listopadzie 2009r. Muzeum nawiązało współprace z Instytutem Pamięci Narodowej, dzięki temu w Muzeum organizowane będą wystawy przygotowane przez Biuro Edukacji publicznej IPN oraz konferencję popularnonaukowe poświęcone wydarzeniom z naszego regionu w oparciu o dokumenty znajdujące się w archiwach IPN.

W 2009 roku zmienił się również dyrektor Muzeum Regionalnego, sprawującego kierownictwo muzeum od 1960 roku Longina Kowalczyka, który już w 2002 roku odszedł na emeryturę i od tego czasu do 1 września pełnił obowiązki dyrektora na stanowisku zastąpił Grzegorz Osial.

Instytucja utrzymuje ścisły kontakt z innymi placówkami kulturalnymi: muzeami, domami kultury, bibliotekami i organizacjami prowadzącymi działalność kulturalną. W gmachu muzeum mieści się siedziba Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łukowskiej, a także Łukowskiego Oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych,

Muzeum jest źródłem wiedzy o regionie łukowskim, jego historii, kulturze i sztuce ludowej. Działalność tej placówki ma bardzo duży wpływ na zachowanie reliktów kultury ludowej tego regionu.

Jest obiektem stałego zainteresowania społecznego, a szczególnie nauczycieli i młodzieży szkolnej. Pełni ważną rolę w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego i historycznego regionu.