Towarzystwo Naukowe Płockie

Ogólne informacje

Utworzone w 1820 r. Towarzystwo Naukowe Płockie jest stowarzyszeniem regionalnym o charakterze ogólnym. Należy do najstarszych tego typu organizacji w Polsce. Powstało z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego w celu propagowania oraz rozwoju nauki i oświaty na prowincji i do 1830 r. funkcjonowało przy Szkole Wojewódzkiej Płockiej. Pierwszym prezesem został biskup Adam Prażmowski, senator Królestwa Polskiego. Po klęsce powstania listopadowego represje zaborcy spowodowały przerwanie prac Towarzystwa. Wznowiono je w 1907 r. staraniem m.in. dr. Aleksandra Macieszy, lekarza okulisty, zasłużonego dla Płocka działacza samorządowego, społecznego i kulturalnego, który objął wówczas funkcję prezesa TNP. Kolejny raz funkcjonowanie stowarzyszenia zostało zawieszone na czas II wojny światowej.
Obecna działalność Towarzystwa Naukowego Płockiego jest kontynuacją wcześniejszych założeń i polega na upowszechnianiu wiedzy z różnych dziedzin nauki. TNP organizuje konferencje, sesje naukowe i popularnonaukowe, odczyty, wykłady, spotkania autorskie i artystyczne oraz wystawy.
Na czele Towarzystwa Naukowego Płockiego stoi społeczny siedmioosobowy Zarząd, którego prezesem jest od 2002 r. prof. nzw. dr hab. inż. Zbigniew Kruszewski. Od 1970 r. przy TNP istnieje Seminarium Doktoranckie. W roku 2004 Towarzystwo uzyskało status organizacji pożytku publicznego.
TNP prowadzi także działalność wydawniczą. Od 1956 r. wydaje kwartalnik ,,Notatki Płockie”. Spośród publikacji książkowych do najważniejszych należą m.in.: trzy wydania „Dziejów Płocka”, „Sztuka Płocka” Kazimierza Askanasa, „Poezje zebrane” Władysława Broniewskiego pod red. Feliksy Lichodziejewskiej, album „Goya. Los Caprichos”, wielotomowe „Materiały do dziejów Ziemi Płockiej” pod red. ks. Michała Mariana Grzybowskiego, „Mazowieckie media lokalne i regionalne” pod red. Wiesława Końskiego, „Wizyty dostojników państwowych, wojskowych i kościelnych w Płocku 1918-1939” Grzegorza Gołębiewskiego, „Płock od A do Z” Jerzego Stefańskiego i Andrzeja Papierowskiego.
Siedziba Towarzystwa Naukowego Płockiego mieści się w XV-wiecznej gotyckiej kamienicy z dobudowaną w XIX wieku oficyną.
Od początku swojej działalności Towarzystwo Naukowe Płockie prowadzi bibliotekę, która w 1907 r. otrzymała nazwę Biblioteki im. Zielińskich od nazwiska ofiarodawców obszernego, cennego księgozbioru. To jedna z najstarszych i najważniejszych polskich bibliotek. Posiada status biblioteki naukowej. W 1997 r. została włączona do elitarnego grona bibliotek tworzących Narodowy Zasób Biblioteczny. Księgozbiór liczy ponad 400 tys. woluminów, w czytelni można skorzystać z ponad 8 tys. zdigitalizowanych jednostek bibliotecznych. W zbiorach specjalnych znajduje się około 15 tys. obiektów – stare druki (w tym 93 inkunabuły) oraz rękopisy (m.in. króla Zygmunta Augusta, króla Stanisława Augusta, księcia Józefa Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszki), zbiory kartograficzne i archiwalia. Do najcenniejszych pozycji zaliczyć należy m.in. „Boską komedię” Dantego z 1487 r., „Statut Łaskiego” z 1506 r., „O obrotach ciał niebieskich” Mikołaja Kopernika – pierwsze wydanie z 1543 r., „Mapy księżyca” Jana Heweliusza z 1645 r., 27-tomową „Wielką Encyklopedię Francuską” Diderota z lat 1770-1775 oraz komplet 80 grafik Francisco Goi z cyklu „Kaprysy” z pierwszego wydania z 1799 r. Biblioteka posiada wszystkie czasopisma płockie z XIX wieku i z początku XX wieku, okresu międzywojennego i okupacji niemieckiej.
Główna siedziba Biblioteki im. Zielińskich mieści się w XIX-wiecznym Domu „Pod Opatrznością” z dobudowaną współcześnie częścią magazynową.