Dwór w Zgłobicach

Ogólne informacje

ZgłobicePierwsze wzmianki dotyczące Zgłobic sięgają 1398 roku. Jest to wieś na prawym brzegu Dunajca, przy drodze z Tarnowa do Wojnicza. Nosi nazwę Wysoczyzny Zgłobickiej. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 246 m n.p.m. Są to tereny pagórkowate urozmaicone lasami. Obecne nazewnictwo rejonów wsi: Jałowce, Brzezinki świadczy o dawnym drzewostanie porastającym wieś. Swój wpływ na kształtowanie się nazewnictwa miał też Dunajec, skoro kolejny rejon Zgłobic nosi nazwę Urwiska. Zapewne Dunajec miał też wpływ na rozwój osadnictwa, gdyż najwcześniej rozwijało się ono nad rzekami. Nie mniejszym też znaczeniem był przewóz promowy na trakcie krakowskim z Sierakowic do Zgłobic, o czym świadczą wzmianki już od 1409 roku. Do traktu krakowskiego i przewozu na Dunajcu dołączyła się też droga ze Szczepanowic, co również kilkakrotnie potwierdzają źródła. Prowadzona w kilku etapach regulacja Dunajca w celu ochrony przed powodziami podnosi jego żeglowność tak, że do Zgłobic mogą docierać barki o nośności do 200 ton. Tereny te, ze względu na swą strategiczność były niszczone, ale i też ze względu na to odbudowywane i rozbudowywane. Wieś Zgłobice należała do diecezji krakowskiej, parafii w Zbylitowskiej Górze i była według Długosza w XV wieku "jedną z większych w całym kościele". Wykaz ten wymienia wieś pod nazwą "Slobicze". Na podstawie dokumentów z XIV, XV i początków XVI wieku można zestawić listę osób związanych z wioską, dokonujących tu zmian, lub też sprzedaży gruntów. Pierwsze wzmianki o rodzie "de Slobicze" pochodzą z roku 1399, a wymienianymi osobami są: Tomek, Marcisz, Staszek i Milczko de Sglobicz. W pierwszej połowie XV wieku wymieniany jest Mikołaj de Zglobicz herbu Nowina. Tym samym herbem pieczętuje się Grzegorz, Dziersław i Piotr. Zgłobice w XV wieku przekształciły się w wieś szlachecką, a o ich znaczeniu świadczy fakt ubiegania się o te tereny. Od początków XV w. poszczególne ich części (role) miały kilku, a nawet kilkunastu właścicieli: dziedziców Zbylitowskiej Góry, Mikołajowskich, później również Tarnowskich, Ostrogskich, Zamojskich.W 1504 r. dziedzice posiadają jedynie folwarki, a byli to: Górski, Piotr Jakuszowski, Stanisław Białucha, Stanisław Dzietżek, Bernard i Stanisław Łysiacy, Piotr Mirosz, Mikołaj Białucha, Jan Bączałka. W księdze planów z 1581 roku zapisano nazwiska dziedziców. Byli to: Saraczki, Lissakowski, Dziechnicki, Baczalski, Miroschowski i Paluski. Dwór w ZgłobicachW XIX w. Zgłobicki majątek należał do hrabiny Lanckrońskiej i jest prawdopodobne, iż istniejący dwór ona właśnie zbudowała, a przebudowali nieco później Turnauowie. Na planie katastralnym z 1848 r. był już zaznaczony zespół dworsko-parkowy pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku.W drugiej połowie XIX wieku na miejscu drewnianego wzniesiono murowany dwór i zasadzono nowe drzewa (aleję kasztanową). Wprowadzono też niewielkie zmiany w rozplanowaniu parku. W 1895 roku posiadłość należącą do hrabiny Miroszowej podzielono. W 1886 właścicielem Zgłobic był hrabia Jan Zborowski. Po rodzinie Zborowskich właścicielami posiadłości byli Turnauowie.W trakcie I Wojny Światowej Dwór, który pierwotnie był budynkiem dwukondygnacyjnym (z użytkowym poddaszem) w wyniku bombardowania stracił dach. Podczas odbudowy nie odtworzono w pełni funkcji poddasza.W 1922r. Zofia Turnau dostała Zgłobice od swojego ojca Jerzego Turnaua, założyciela we Lwowie uczelni Wyższe Kursy Ziemiańskie Jerzego Turnaua. W 1924r. Zofia Turnau wyszła za Adama Marszałkowicza, z którym zarządzała majątkiem Zgłobice aż do 1945r. Adam Marszałkowicz z Brzezia, herbu Zadora był w latach 1930-1934 PREZYDENTEM Tarnowa. W czasie wojny w wilii obok dworu została uruchomiona produkcja granatów ręcznych tzw. "Sidolówek" na użytek AK, prowadzona przez Jana Dębskiego, działacza Stronnictwa Ludowego "Piast", posła i wicemarszałka Sejmu RP, ukrywanego przed okupantem w Zgłobicach. O skali produkcji świadczy fakt, że materiały do produkcji przywożone były ciężarówkami, a ich rozprowadzaniem zajmował się cały zespół ludzi. Działalność Adama Marszałkowicza i jego rodziny (w wytwórni pracowały też najstarsze dzieci Zofii i Adama Marszałkowiczów), a w szczególności pełniona przez niego funkcja Powiatowego Delegata Rządu Londyńskiego z ramienia AK stały się przyczyną bezprawnego przejęcia na cele reformy rolnej majątku Zgłobice. Zgłobice zabrano 23 lutego 1945, ale Zofia Marszałkowicz złożyła odwołanie, w którym wykazała, że majątek Zgłobice nie przekraczał 50 ha. Majątek został zmierzony przez mierniczego powiatowego i 4 maja 1945 Prezes Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w Krakowie zawiadomił Zofię Marszałkowicz, że "nieruchomość ziemska Zgłobice w powiecie tarnowskim położona ... nie podpada pod działanie przepisów art.2, ust.1 pkt e Dekretu PKWN ...". A 1 sierpnia 1945r. Zgłobice zostały zwrócone prawowitej właścicielce, a nowi nabywcy rozparcelowanych gruntów zwrócili dobrowolnie dokumenty nadania ziemi. Później jeszcze kilkakrotnie majątek zabierano i oddawano. W dworku po wojnie mieściła się szkoła podstawowa a później Ośrodek Doradztwa Rolniczego.Ostateczną decyzję o zwrocie majątku Zgłobice Ministerstwo Rolnictwa wydało 10 kwietnia 2007 r.Trzy lata później Dwór wraz z Parkiem nabył Tadeusz Rzońca - znany tarnowski biznesmen, który postanowił przywrócić świetność zaniedbanej już wówczas posiadłości i przywrócić jej pierwotny blask.Generalny remont zakończony został w 2014 roku i od tego czasu Dwór nazwany dla upamiętnienia Adama Marszałkowicza "Prezydenckim" rozpoczął swoją nową historię...