ZamekCheciny.pl

Ogólne informacje

Budowę zamku w Chęcinach rozpoczęto na przełomie XIII i XIV wieku, a wśród inicjatorów tego przedsięwzięcia najczęściej wymienia się króla czeskiego Wacława II, biskupa Krakowa Jana Muskatę, Mikołaja Sieciesławowicza herbu Odrowąż czy też Władysława Łokietka (przed koronacją). Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1306 r. i dotyczy nadania przez Łokietka biskupowi Muskacie warowni wraz z jedenastoma okolicznymi wsiami. Zapis ten został cofnięty i zamek wraz z tworzącym się miastem stał się ośrodkiem władzy książęcej, a potem królewskiej. Na początku obejmował tylko obecną część wschodnią – dwie okrągłe wieże z murem w kształcie wieloboku zbliżonego do prostokąta wpasowanego do rzeźby terenu.

Zamek w Chęcinach pełnił istotną rolę: na zamku często bywał król oraz odbywały się zjazdy rycerstwa w latach: 1310, 1318, 1331, 1333. W 1318 r. – w obawie przed Krzyżakami – zdeponowano tu skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej. Kilkanaście lat później, w czerwcu 1331 r. w Chęcinach uczyniono syna królewskiego rządcą Wielkopolski, wprowadzono jednakowe prawa, sądy i monetę jako wyraz zjednoczenia kraju, uchwalono przystąpienie do wojny z Krzyżakami, a po zakończeniu zjazdu rycerstwo polskie ruszyło pod Płowce. Wydarzenie to jest uważane jako początek parlamentaryzmu polskiego.

Za czasów panowania Kazimierza Wielkiego zamek stał się siedzibą starostów grodowych i rezydencją rodzin królewskich. Przebywała tu Adelajda Heska, niepłodna druga żona Kazimierza, zesłana „za karę” przez rozczarowanego męża. Po śmierci króla na zamku mieszkała jego siostra Elżbieta, sprawując rządy w kraju w imieniu swojego syna Ludwika Węgierskiego. Rezydentki na zamku otrzymały jako swoje uposażenie dochody starostwa Chęcińskiego. Król rozbudował zamek o budynek mieszkalny od strony północnej oraz przedbramię, które potem nadbudowano kaplicę.

Za Jagiellonów funkcje militarne i rezydencjonalne zamku rozszerzono o więzienne. W 1386 r. uwięziony tu został przyrodni brat Władysława Jagiełły Andrzej Wingold za bunt przeciw królowi. Od 1409 r. więziony był za swoje tchórzostwo, czyli szybkie poddanie Krzyżakom zamku Bobrownik Warcisław z Gotartowic (odzyskał rycerski honor w bitwie po Grunwaldem). Po tej bitwie w Chęcinach było więzionych wielu Krzyżaków. Po bitwie pod Komorowem do wiezienie trafił Michał Küchmeister von Sternberg – późniejszy wielki mistrz krzyżacki. W czasie morowej zarazy w 1425 roku w „bezpiecznym” zamku na polecenie króla przebywała jego czwarta żona Zofia z synem Władysławem. Więźniem w Chęcinach był także oskarżony o romans z żoną Jagiełły Zofią Hincza z Rogowa (w 1427 roku królowa została oskarżona o niewierność małżeńską. Skazano, niesłusznie, jak się wkrótce okazało 6 rycerzy. Szybko wrócili oni do łask królewskich, a za całą intrygą być może stał zakon krzyżacki).

W 1465 roku na zamku wybuchł groźny pożar, a od drugiej połowy XVI wieku, czyli momentu kiedy się wyprowadziła królowa Bona zamek Chęciński zaczął tracić swój blask i świetność. Kolejny pożar miał miejsce w połowie XVI w, a starosta Stanisław Dębiński aby przywrócić używalność zamku dokonał tylko najistotniejszych prac remontowych. 34 lata po wyjeździe Bony, z obawy przed kolejnym pożarem przeniesiono księgi ziemskie powiatu chęcińskiego z zamku do kościoła. Dzieła zniszczenia zamku dokonał wiek XVII w. W 1607 r. podczas rokoszu Zebrzydowskiego spalono twierdzę i ograbiono zbrojownię. Skala zniszczenień wynikała nie tylko z uwarunkowań militarnych ale także z osobistej nienawiści Zebrzydowskiego do starosty chęcińskiego Stanisława Branickiego. Dzięki zabiegom tego ostaniego zamek remontowano. Zamek został splądrowany ponownie w 1655 roku przez Szwedów oraz sprzymierzonego z nimi księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego w 1657 roku. Warownia przestała być rezydencją starostów i została opuszczona w 1707 roku po jej kolejnej dewastacji przez Szwedów.

Po tych wydarzeniach zamek opustoszał. Po raz ostatni działa zamkowe wystrzeliły w 1787 r. na wiwat wjeżdżającego do miasta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od tego czasu mury średniowiecznej warowni służy okolicznym mieszkańcom jako źródło materiałów budulcowych. W latach I wojny światowej ruiny wykorzystywane były przez wojska rosyjskie. Wtedy to w wyniku austriackiego ostrzału artyleryjskiego zostają poważnie uszkodzone wieże. W okresie międzywojennym drobne prace konserwatorskie nie były w stanie zatrzymać niszczenia zamku. W czasie II wojny światowej zagrożeniem dla zamku była eksploatacja kamienia z Góry Zamkowej dla pozyskania budulca dróg w Generalnym Gubernatorstwie. Eksploatację wstrzymano co uchroniło zamkowe mury przed zawaleniem . Po II wojnie światowej następuje odbudowa ruin zamku (między innymi w latach 1948 -1949 – baszty, 1959 – 1960 mury).

Podczas prowadzonych badań archeologicznych pod kierownictwem Waldemara Glińskiego (V-VIII 2013 r.), archeolodzy (Waldemar Gliński, Michał Gliński oraz Patryk Muntowski) odkryli wieżę, która może stanowić najstarszy element zabudowy zamku (pierwsza faza) z czasów Wacława II Czeskiego.