Zabytkowa Willa / Palac, Gorzów Wielkopolski / Landsberg / Kuhburg

Ogólne informacje

I. Pałac usytuowany jest na południowo wschodnim skraju Gorzowa Wielkopolskiego, po południowo-zachodniej stronie ulicy Kobylogórskiej, na wysokości stawu, będącego częścią tzw. starej Warty. Wokół budynku istnieje założenie parkowe o charakterze krajobrazowym, ograniczone w sposób naturalny ciekami wodnymi. Główny wjazd do zespołu jest od strony północno-zachodniej przez dwuskrzydłową bramę.
Budynek leży przy ul. Kobylogórskiej 77 (do niedawna Kobylogórska 68), w dzielnicy mieszkaniowej Zamoście, w terenie o luźnej zabudowie mieszkalnej. Dojazd prowadzi z ul. Kobylogórskiej w kierunku płd.-zach. wąską lokalną drogą o nawierzchni asfaltowej, obsadzoną pojedynczymi brzozami. Droga przechodzi przez betonowy most na głębokim rowie i kończy się przed pałacem we wnętrzu ogrodu. Pierwotnie mieszkał w niej właściciel niewielkiego majątku ziemskiego. Czas powstania szacuje się na pocz. XX w., autor projektu pozostaje nieznany. Wcześniej miejscu pałacu, prawdopodobnie wcześniej istniał starszy obiekt. Po II wojnie światowej willa uległa częściowej dewaloryzacji na skutek adaptacji do nowych funkcji, bezpowrotnie utraciła część oryginalnej substancji zabytkowej. Dane archiwalne są dość skąpe, dlatego potrzebne są badania architektoniczne i konserwatorskie. Dzięki temu, ze obiekt był praktycznie przez cały czas swojego istnienia użytkowany, zachował się w dość dobrym stanie technicznym.
II. Historia obiektu
Budynek willi powstał w 1 kwartale XX wieku wraz z zespołem parkowo-krajobrazowym przy Kuhburger-Strasse, obecnie ul. Kobylogórska, w południowo wschodniej części Gorzowa Wielkopolskiego (ówcześnie Landsberg). Na przełomie XIX i XX wieku istniały tu liczne, małe dobra ziemskie liczące po kilkadziesiąt hektarów gruntów rolnych. Jednym z nich był „Krowi Gród” ,tzw. Kuhburg, pałac stanowił jego integralny element. Właścicielem majątku w 1913 był Otto Miebes. Budynek prawdopodobnie powstał w miejscu starszego obiektu. Nie zachowały się materiały mówiące o jego budowniczych.
Na pocz. XX w. całość majątku stanowiły zabudowania folwarczne z domem rządcy (dziś nie istniejące), sad (wycięty po 1945r.), ogród warzywny, staw, 61ha gruntów, oraz restaurację nazywaną „Kuchburg” z zabudowaniami gospodarczymi i kręgielnią wybudowaną w 1913. Wcześniejszymi właścicielami restauracji byli Gottl Schlensener (1881r.), Robert Hecht (1882-87). Nie wiadomo, czy ci właściciele restauracji byli jednocześnie właścicielami majątku. Wiemy natomiast, że od lat20 XX w., aż do roku 1945 właścicielem restauracji oraz majątku był Hans Siedtke z Siedlic. Po wojnie majątek stał się własnością państwa Polskiego. Restaurację rozebrano. W stercie gruzu która po niej pozostała odnaleziono materiał budowlany w postaci cegieł pochodzących z XVIII i XIX wieku oraz fragmenty cegieł gotyckich.
Źródła skąpe są w informacje o wcześniejszej historii tego miejsca, jednak wiele przesłanek wskazuje (w tym odnalezione fragmenty gotyckich cegieł), że lokalizacja pałacu wraz z majątkiem pokrywa się z udokumentowanym historycznie tzw. Krowim Grodem (Kuchburg), który miał swoje początki w średniowieczu.
Pierwotnie rejony dzisiejszego Zamościa i Zakanala obejmowały tereny bagniste, nie sprzyjające osadnictwu, jednak wg dostępnych informacji w XIV w., istniał tu folwark o charakterze obronnym, należący do klasztoru Cystersów z Paradyża-Gościkowa. Stanowił najbardziej wysunięty na południe punkt osadniczy Gorzowa. Od 1372 r. stanowił własność miasta. Traktowany był jako najbardziej wysunięty w kierunku polskiej granicy punkt obserwacyjny. Od XVI w. zmalało znaczenie wojskowe grodu, zachowując rolę gospodarczą.
W XVIII w. usypano wokół folwarku szaniec, którego ślady (nasyp + rowy) przetrwały do dziś.
Na mapie topograficznej pochodzącej z lat 1891-1893 są już oznaczone granice „grodu” z usytuowaniem budynku na terenie lokalizacji obecnego pałacu i zabudowań gospodarczych.
Budynek stanowił mieszkanie właściciela - zbudowany został poza podwórzem gospodarczym na terenie otoczonym z 3 stron wodą. Prowadziła do niego lokalna droga dojazdowa pokrywająca się z obecnie istniejącą.
Obecny obiekt, powstawał na pocz. XX wieku w tym samym miejscu gdzie stał budynek widoczny na planach z 1891-93. „W dolnej partii cokołu budynku, w jej partii frontowej i w piwnicy, pod przybudówką płd-wsch, występują pewne zakłócenia mogące świadczyć o wtórnym wykorzystaniu fragmentów starszych elementów budynku. Trudno to jednak stwierdzić bez badań architektonicznych. Niestety, całkowity brak danych archiwalnych powoduje, że jedynym źródłem informacji o obiekcie jest w tym przypadku on sam. Stąd konieczność takich badań pozwalających na bliższe rozpoznanie historycznego obiektu.” [Ekspertyza konserwatorska, H. Kustosz 1992] Teren wokół budynku obsadzono drzewami i krzewami, stwarzając dla niej ochronę przed wiatrami od strony rozległych pól i podmiejskich łąk. Tak powstało niewielkie 0,5 ha założenie ogrodowe. Autor projektu parku willowego, podobnie jak autor pałacu jest nieznany.
Po 1945 r. majątek stał się własnością państwa i zaczął (niestety) ulegać dewastacji. Od 1958 r. budynek przejął Zarząd Wojewódzkiego PTTK i przez dłuższy okres funkcjonował jako Dom Wycieczkowy, później użytkowany jako Biuro Usług Turystycznych. Dzięki temu budynek przetrwał w dobrym stanie technicznym, jednak jego wartość zabytkowa, jak również otoczenia uległa częściowej dewaloryzacji. Stało się tak ze względu na potrzeby adaptacyjne dla nowych funkcji obiektu. Wymieniono balustradę klatki schodowej, oraz całe schody na poddasze, w znacznym stopniu usunięto elementy pierwotnego wystroju, tj.: sztukaterie, polichromie, boazerie, witraż, glazura itp. Zmieniono podziały wnętrz, zmieniono kolorystykę (malowania olejne), posadzki, zniszczono częściowo glazurę i terakotę w łazience parteru. Wymieniono stopnie schodów do piwnicy na betonowe, zamontowano windę podawczą z piwnicy na pater. Na zewnątrz natomiast przebudowano schody w elewacji południowo-zachodniej, wymieniono drzwi wejściowe, wprowadzono kilka wtórnych otworów okiennych, wymieniono lub przebudowano i zniekształcono niektóre stolarki okienne i drzwiowe, przebudowano komin, wykonano lukarnę w południowo –wschodniej połaci dachu, przemalowano cokół ceglany, zamurowano okno w elewacji zachodniej przybudówki w narożniku południowo-zachodniej, wykonano wsyp na opał. Zmieniono również otoczenie. Wyburzono most, 2 mosty przebudowano, wycięto niektóre drzewa, rozebrano małą architekturę ogrodową, w tym altanę ogrodową z pocz. XX wieku mieszczącą się na granicy zachodniej ogrodu i pól uprawnych, wycięto sad, częściowo wyburzono zabudowania gospodarcze folwarku, po stronie południowo-wschodniej zbudowano nowy garaż. W miejscu dawnego domu rządcy postawiono parterowy dom jednorodzinny przy głównym wjeździe na teren zespołu, wprowadzono betonową nawierzchnie wokół pałacu.
Decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków w Gorzowie wielkopolskim 03.01.1991 roku, obiekt został wpisany do rejestru zabytków województwa gorzowskiego pod nr 355/91. W 1994 roku pałac wraz z ogrodem został zakupiony przez Polsko-Niemieckie Towarzystwo Wspierania Gospodarki. Przed rozpoczęciem użytkowania nowy właściciel wykonał remont, wprowadzając kolejne zmiany adaptacyjne. Wykuto 3 otwory okienne w ścianie północno-wschodniej, poszerzono okno w przybudówce, doklejono nadproża ceglane nad oknami tarasu balkonowego elewacji płn.-zach. i nad oknami elewacji pn.-wsch. wmontowano okna połaciowe welux na dachu, wymieniono dachówkę, wymieniono rynny i rury spustowe, zamurowano 2 okna na poddaszu, stare ściany działowe zdemontowano, wykonano nowe, drewniane podłogi pokryto płytą paździerzową na która położono miękkie wykładziny, wymieniono parapety okienne, zmieniono kolorystykę stolarki i ścian, wymieniono schody na poddasze, wymieniono część stolarki okiennej i drzwiowej, na sufitach zamontowano płyty kartonowo gipsowe, wykonano nowe posadzki na tarasach i w piwnicy, na ścianach kuchni i łazienek ułożono płytki glazurowane, położono tapety na ścianach pomieszczeń, położono tapetę wzdłuż biegu schodów na piętro od listwy przypodłogowej do wysokości wtórnych odbojnic, zlikwidowano windę towarową, wykuto drewniane podokienniki, stalową konstrukcje daszku oranżerii zastąpiono aluminiową i podobnie, jak daszek nad wejściem głównym pokryto poliwęglanem komorowym, wymieniono balustrady schodów, usunięto rolety ze skrzynek nadokiennych, zmieniono geometrię pomieszczenia przybudówki parteru o stronie południowo- wschodniej.
Po remoncie, od maja 1995 roku w budynku znajdowała się siedziba PNTWG. Obecnie pałac jest w posiadaniu prywatnego właściciela który chce obiekt sprzedaż....